درمان پوکی استخوان با روش‌های دارویی درکنار تغذیه مناسب

درمان پوکی استخوان و پیشگیری از ابتلا به این بیماری بر کیفیت و حتی گاهی کمیت زندگی افراد می‌​تواند تاثیر گذار باشد. از بیماری​‌های شایع این روزها به ویژه در بین زنان، می​‌توانیم به پوکی استخوان اشاره کنیم. این بیماری با کاهش میزان استحکام و قدرت استخوان​‌ها باعث درد و شکستگی​‌هایی در استخوان​‌های مختلف بدن می‌​شود.

در سراسر دنیا از هر سه زن یک نفر و از هر مرد بالای 50 سال یک نفر به دلیل پوکی استخوان دچار شکستگی‌​های استخوان می​‌شوند. استخوان​‌ها بافت​‌های زنده‌​ای هستند که ساختار بدن را تشکیل می​‌دهند. این بافت‌​ها به ما امکان حرکت و محافظت را از اندام​‌های​مان می​‌دهند.

پوکی استخوان باعث متخلخل​‌تر و شکننده​‌تر شدن استخوان​‌ها می‌​شوند. این شکنندگی در نهایت شکستگی​‌های دردناک و اغلب ناتوان‌کننده برای مبتلایان به این بیماری ایجاد می​‌کند. پوکی استخوان اغلب به بیماری خاموش نیز معروف است، زیرا بیشتر مردم تا زمانی که دچار شکستگی استخوانی در اثر افتادن یا برآمدگی جزئی نشوند، نمی​‌دانند که به پوکی استخوان مبتلا شده‌​اند.

در واقع، حتی پس از شکستن استخوان، برای حدود 80درصد از بیماران مبتلا به پوکی استخوان این بیماری به عنوان یک بیماری زمینه‌​ای تشخیص داده نمی​‌شود و تحت درمان قرار نمی​‌گیرند. در ادامه این مقاله از مجله پزشکی مسیر در خصوص درمان پوکی استخوان اطلاعات بیشتری را در اختیارتان قرار خواهیم داد:

علت ایجاد پوکی استخوان

پوکی استخوان یکی از بیماری​‌هایی است که در دسته اختلالات عضلانی استخوانی قرار می‌​گیرد که غالبا در بافت​‌های استخوانی، مفاصل و عضله رخ می‌​دهند. 

از بدو تولد تا بزرگسالی، استخوان​‌های ما رشد می​‌کنند و این رشد در اوایل دهه 20 سالگی به اوج توده استخوانی می‌​رسد. در این زمان استخوان​‌ها در قوی​‌ترین، متراکم​‌ترین و کمترین احتمال شکستگی هستند. در طول زندگی، بافت‌​های استخوانی به طور مداوم در حال تجدید بوده و جایگزین بافت​‌های استخوانی قدیمی می​‌شوند. این تجدید بافت‌​ها به قوی نگه داشتن اسکلت ما کمک می​‌کند.

اما برای افراد مبتلا به پوکی استخوان، بافت​‌های استخوانی بیشتر از بین می​‌روند و و در عین حال جایگزینی برای بافت​‌های جدید صورت نمی‌​گیرد. این روند باعث شکننده​‌تر شدن استخوان​‌ها و افزایش احتمال شکستگی در آن​‌ها می‌شود.

با آگاهی از اینکه چه عواملی باعث ابتلا به پوکی استخوان می​‌شوند، می​‌توان از ابتلا به این بیماری یا تشخیص و درمان سریع و به موقع آن مطلع شد. توجه داشته باشید که شکستگی​‌هایی که اغلب به دلیل پوکی استخوان به وجود می‌​آیند بیشتر در لگن، ستون فقرات و مچ دست هستند.

شکستگی‌​های ستون فقرات جزء شایع​‌ترین شکستگی​‌ها در افراد مبتلا به پوکی استخوان است. این افراد علائمی مانند کمر درد خواهند داشت، که به آن توجهی نمی‌​کنند. با وجود اینکه بسیاری از افرادی که کمردرد دارند به ویژه زنان بالای 40 سال، مبتلا به پوکی استخوان هستند. 

دیگر عوامل تاثیرگذار در ابتلا به پوکی استخوان

عوامل مختلفی می‌​توانند احتمال ابتلا به پوکی استخوان که یک نوع بیماری در دسته استئوپاتی‌ها است را افزایش دهند. از این عوامل می‌​توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• سن
• نژاد
• نوع سبک زندگی
• شرایط پزشکی

در بین این عوامل، فاکتورهایی مثل جنسیت، سن، اندازه اسکلت بدن، نژاد و سابقه خانوادگی خارج از کنترل شخص بوده و نمی​‌توان بر آن‌​ها تاثیری گذاشت. البته با داشتن یک سبک زندگی درست و مناسب، از ابتلا به نمونه‌​های شدید آن می‌توان جلوگیری کرد. 

• جنسیت: باید گفت که زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند
• سن: هر چه سن شخص بالاتر برود، خطر ابتلای آن به این بیماری افزایش می​‌یابد. درمان پوکی استخوان زودرس که در زنان بالای 30 سال دیده شده می​‌تواند به کیفیت، کمیت و حتی جلوگیری از عوارض جدی آن کمک کند
• اندازه اسکلت بدن: مردان و زنانی که اسکلت کوچکی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. این موضوع به این دلیل است که با افزایش سن میزان توده استخوانی کمتری در بدن آن​‌ها تولید می​‌شود
• نژاد: سفیدپوست​‌ها و آسیایی تبارها بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند
• سابقه خانوادگی: ابتلای یکی از اعضای خانواده (پدر، مادر، خواهر یا برادر) به این بیماری می​‌تواند درصد ابتلا را در بین افراد خانواده افزایش دهد
• نوع سبک زندگی: بعضی از عادت​‌های بد زندگی می‌​توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. از این عادت​‌ها می​‌توانیم به کم تحرکی، ورزش نکردن، مصرف الکل، سیگار کشیدن، عادت​‌های بد غذایی اشاره کنیم
• شرایط پزشکی: خطر ابتلا به پوکی استخوان در افرادی که مشکلات پزشکی خاصی دارند بیشتر است. مانند افرادی که به بیماری​‌های سلیاک، التهابی روده، بیماری کلیه و کبد، سرطان، مولتیپل میلوما و روماتیسم مفصلی مبتلا هستند

از دیگر عوامل تاثیرگذار در ابتلا به پوکی استخوان می​‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:

1- سطح هورمونی

پوکی استخوان در افرادی که هورمون‌​های خاصی در بدن​‌شان خیلی زیاد یا خیلی کم تولید می​‌شود، شایع​‌تر است. این هورمون‌​ها عبارت است از:

– هورمون‌​های جنسی: کاهش سطح هورمون​‌های جنسی باعث ضعیف شدن استخوان می​‌شوند. کاهش سطح استروژن در زنان در دوران یائسگی یکی از قوی​‌ترین عوامل خطر برای ابتلا به پوکی استخوان است. درمان‌​های سرطان پروستات که سطح تستوسترون را در مردان و درمان​‌های سرطان سینه که سطح استروژن را در زنان کاهش می‌​دهند، از دست دادن استخوان را تسریع می​‌کنند

– مشکلات تیروئید: ترشح بیش از هورمون تیروئید می​تواند باعث تحلیل استخوان شود. اگر تیروئید بیش از حد فعال باشد یا اگر برای درمان کم‌کاری تیروئید بیش از حد از داروهای هورمونی تیروئید استفاده شود، ابتلا به پوکی استخوان افزایش می​‌یابد

– غدد دیگر: پوکی استخوان همچنین با فعالیت بیش از حد پاراتیروئید و غدد فوق کلیوی مرتبط است

2- عوامل غذایی

عوامل غذایی زیر باعث افزایش ابتلا به پوکی استخوان می​‌شوند: 

• مصرف کم کلسیم: کمبود کلسیم در ایجاد پوکی استخوان نقش اساسی دارد. مصرف کم کلسیم به کاهش تراکم استخوان، از دست دادن زود هنگام بافت‌​های استخوانی و افزایش خطر شکستگی کمک می‌​کند
• اختلالات اشتها: محدودیت شدید دریافت مواد غذایی و کمبود وزن باعث ضعیف شدن استخوان‌​ها در مردان و زنان می​‌شود
• جراحی دستگاه گوارش: جراحی برای کاهش اندازه معده یا برداشتن بخشی از روده، میزان سطح مواد غذایی موجود از کلسیم را محدود می​‌کند. این جراحی‌​ها شامل جراحی‌​هایی برای کمک به کاهش وزن و سایر اختلالات گوارشی است

3- استروئیدها و سایر داروها

استفاده طولانی مدت از داروهای کورتیکواستروئید خوراکی یا تزریقی، مانند پردنیزون و کورتیزون در روند بازسازی استخوان اختلال ایجاد می‌​کند. پوکی استخوان همچنین با داروهایی که برای مبارزه یا پیشگیری از بیماری​‌های زیر استفاده می​‌شوند ارتباط دارد:

• تشنج
• رفلاکس معده
• سرطان
• داروهای جلوگیری کننده از پس زدن اندام‌​های پیوندی 

علائم پوکی استخوان

پوکی استخوان وضعیتی است که در آن کیفیت، کمیت و استحکام استخوان​‌ها کاهش یافته و احتمال شکستگی آن​‌ها افزایش پیدا می​‌کند. پوکی استخوان یک بیماری بسیار جدی است، اما خوشبختانه درمان دارد. از طریق رژیم غذایی و سبک زندگی مناسب می​‌توان به پیشگیری از این بیماری کمک کرد. همچنین تشخیص زودهنگام این بیماری به درمان موثرتر آن ختم می‌​شود.

از علائم پوکی استخوان می​‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• کمر درد (به ویژه درد در قسمت پایین کمر)
• شکستگی پس از سقوط جزئی از یک ارتفاع (به ویژه شکستگی در مچ دست)
• تغییر در وضعیت بدن (خم شدن به جلو)
• تنگی نفس (کاهش ظرفیت ریه​‌ها به دلیل فشرده شدن دیسک‌​ها) 

تشخیص اولین قدم در درمان پوکی استخوان

تشخیص سریع این بیماری بسیار مهم است، زیرا یک استخوان شکسته خطر ابتلا به شکستگی در استخوان​‌های دیگر را افزایش می‌​دهد. این افزایش شکستگی​‌ها منجر به ناتوانی طولانی مدت و از دست دادن استقلال بیمار می‌​شود. از هر چهار زنی که دچار شکستگی جدید ستون فقرات می​‌شوند، یک نفر در عرض یک سال دوباره دچار شکستگی می​‌شود.

در مواردی پس از شکستگی در لگن، حدود یک چهارم افراد یا دیگر راه نمی‌​روند یا جان خود را از دست می‌​دهند. با تشخیص زودهنگام این بیماری می​‌توان به طور موثرتری درمان پوکی استخوان را انجام داد. به طوری که با درمان به موقع می​‌توان از شکستگی​‌های آینده جلوگیری کرد. لازم به ذکر است که انجام آزمایش​‌های زیر در تشخیص پوکی استخوان کمک می​‌کند:

– آزمایش BMD: این آزمایش در ناحیه پروگزیمال فمور و ستون فقرات انجام می​‌شود. این روش ابتلا به پوکی استخوان و درگیری این نواحی را نشان می‌​دهد

– تصویربرداری از مهره​‌ها با اشعه ایکس یا DXA: در این تصویربرداری شکستگی​‌های ستون فقرات و استخوان​‌ها به خوبی معلوم می​‌شوند

– آزمایش خون: این آزمایش برای بررسی سطح کلسیم، فسفر، سایر ویتامین​‌ها و میزان هورمون​‌های جنسی، تیروئید و پاراتیروئیدی انجام می‌​شود

– انجام اسکن دگزا DEXA: که یک تصویربرداری با دوز پایین اشعه ایکس است. این اسکن می​‌تواند تراکم مواد معدنی در استخوان​‌ها را اندازه​‌گیری کند.در این آزمایش تراکم استخوان​‌ها در ناحیه لگن و ستون فقرات اندازه‌​گیری می​‌شوند.

– آزمایش تست عملکرد کبد

– آزمایش ادرار 24 ساعته

– آزمایش​‌های اختلالات گوارشی

عوارضی که این بیماری ایجاد می​‌کند

شکستگی استخوان، به ویژه در ستون فقرات یا لگن جدی​‌ترین عوارض پوکی استخوان است. شکستگی لگن اغلب در اثر زمین خوردن یا لیز خوردن ایجاد می​‌شود. این اتفاق منجر به ناتوانی و حتی افزایش خطر مرگ در سال اول پس از آسیب خواهد شد.

در بعضی موارد بیماری آنقدر پیشرفت کرده که با انجام کارهای روزانه مانند بلند کردن یک جسم این شکستگی‌​ها رخ می‌دهند. با پیشرفت بیماری استخوان​‌هایی ستون فقرات به قدری شکننده و ضعیف می​‌شوند که دردهای شدید کمر و خمیده شدن بدن به جلو را ایجاد می‌​کنند.

راه‌های پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان

تغذیه خوب و ورزش منظم برای حفظ سلامت استخوان​‌ها در طول زندگی ضروری است. با انجام این دو کار می‌​توان از ابتلا به بیماری پوکی استخوان جلوگیری کرد.

موارد زیر برای پیشگیری از درمان پوکی استخوان زودرس و شدید توصیه می‌​شوند:

1- مصرف مناسب کلسیم: مردان و زنان 18 تا 50 ساله به 1000 میلی‌​گرم کلسیم در روز نیاز دارند. زنان 50 ساله و مردان 70 ساله باید روزانه 1200 میلی​‌گرم کلسیم مصرف کنند.

منابع خوب کلسیم:

• لبنیات کم چرب
• سبزیجات با برگ سبز تیره
• ماهی سالمون کنسرو شده یا ساردین با استخوان
• محصولات سویا
• غلات غنی شده با کلسیم
• آب پرتقال

اگر دریافت کلسیم کافی از رژیم غذایی برای برخی از افراد دشوار است، می‌​توانند مصرف مکمل​‌های کلسیم را در نظر بگیرند. توجه داشته باشید که مصرف بیش از حد کلسیم باعث سنگ کلیه می‌​شود.

2- مصرف ویتامین D: مصرف ویتامین D توانایی بدن را برای جذب کلسیم بهبود می​‌بخشد و سلامت استخوان​‌ها را در پی دارد. مقداری از ویتامین D مورد نیاز بدن را می‌​توان از طریق نور خورشید دریافت کرد.

منابع غذایی سرشار از ویتامین D:

• روغن کبد ماهی
• ماهی قزال آلا و سالمون
• انواع شیر
• غلات 

3- ورزش کردن: ورزش می​‌تواند به استحکام استخوان​‌های بدن کمک کند و روند از بین رفتن آن را آهسته کند. شروع ورزش کردن از هر سنی مفید است، اما شروع آن از دوران جوانی تاثیر بیشتری دارد.

راه‌های درمان پوکی استخوان چیست؟

داروهای مختلفی برای درمان پوکی استخوان شدید یا نمونه​‌های ضعیف (افرادی که در دروه​‌های ابتدایی این بیماری هستند) استفاده می​‌شود. اینکه کدام درمان پوکی استخوان مناسب است بستگی به شرایط بیمار، شدت بیماری، تشخیص پزشک دارد.

در ادامه انواع مختلفی از درمان قطعی پوکی استخوان را نام می​‌بریم:

هورمون درمانی 

این داروها شامل استروژن، تستوسترون و تعدیل کننده انتخابی گیرنده استروژن، رالوکسیفن است. به دلیل احتمال لخته شدن خون در زنان یائسه و زنان جوان​تر که مبتلا به سرطان​‌های خاص و بیماری​‌های قلبی هستند، از استروژن برای درمان پوکی استخوان زودرس استفاده می​‌کنند.

در مردانی که سطح هورمون​‌های جنسی آن‌​ها کم است، برای افزایش تراکم استخوانی آن​‌ها تستوسترون تجویز می‌​شود. رالوکسیفن (raloxifene) مانند استروژن به استحکام استخوان​‌ها کمک می​‌کند. این دارو باید هر روز به مدت 5 سال مصرف شود. علاوه بر درمان پوکی استخوان، رالوکسیفن ممکن است برای کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه در برخی از زنان استفاده شود. 

کلسی تونین-سالمون (Calcitonin-salmon) یک هورمون مصنوعی است و احتمال شکستگی ستون فقرات را کاهش می‌دهد. این هورمون به دو روش تزریق یا استنشاق بینی مصرف می​‌شود. عوارض جانبی مصرف آن به صورت استنشاقی تزریقی شامل موارد زیر است:

• روش استنشاقی: آبریزش بینی یا خونریزی بینی و سردرد
• روش تزریقی: بثورات و برافروختگی

کلسی تونین-سالمون به عنوان انتخاب اول برای درمان پوکی استخوان شدید توصیه نمی​‌شود. زیرا عوارض جانبی جدی‌تری برای آن وجود دارد، که می​‌توان به ابتلا به نوعی سرطان هم اشاره کرد.

مصرف بیس فسفونات‌​ها (Bisphosphonates) را می​‌توان به عنوان درمان قطعی پوکی استخوان معرفی کرد. این دارو از تجزیه بافت​‌های استخوانی جلوگیری می​‌کند. از انواع این دارو می​‌توانیم به بونیوا و آتلویا (Boniva and Atelvia) اشاره کنیم. مصرف بیس فسفونات‌​ها بستگی به میزان دوز آن به صورت ماهانه، هفتگی، روزانه و حتی سالانه تجویز می‌​شود. بیمار پس از سه تا پنج سال مصرف آن می​‌تواند به درمان قطعی پوکی استخوان برسد. عوارض مصرف این دارو:

• آسیب استخوان فک یا استئونکروز فک (osteonecrosis of the jaw) که خیلی نادر است
• شکستگی​‌های غیرمعمول استخوان ران که این خطرات با استفاده طولانی مدت از این دارو (بیش از 5 سال) افزایش می​‌یابد. 
• علائمی شبیه آنفلونزا (تب و سردرد)
• سوزش در ناحیه ابتدای (یا سر دل)
• اختلال در عملکرد کلیه​‌ها

داروهای بیولوژیکی برای درمان پوکی استخوان

دنوزوماب (Denosumab) محصولی است که به صورت تزریقی هر شش ماه یک بار برای زنان و مردان تجویز می​‌شود. اغلب زمانی که سایر درمان‌​ها شکست خورده باشند این دارو مورد استفاده قرار می​‌گیرد. از دنوزوماب برای کاهش عملکرد کلیه نیز استفاده می​‌کنند.

اثرات طولانی مدت مصرف دنوزوماب هنوز مشخص نیست، اما عوارض جانبی جدی به دنبال دارد. این عوارض شامل مشکلات احتمالی استخوان ران یا فک و عفونت جدی است.

مصرف آنابولیک​‌ها (Anabolic)

این محصولات در افرادی که به پوکی استخوان مبتلا شده​‌اند، استخوان​‌سازی را انجام می‌دهد. سه مورد از محصولات تاییده شده این دسته می‌​توانیم موارد زیر را نام ببریم: 

Romososumab-aqqg : برای زنان یائسه که در معرض خطر بالای شکستگی هستند تایید شده است که هم باعث تشکیل بافت​‌های استخوانی شده و هم میزان تجزیه بافت‌​ها را کاهش می​‌دهد.

Abaloparatide و Teriparatide دو نمونه​ دیگر هستند که باید روزانه به مدت دو سال به صورت تزریقی مصرف شوند. این دو دارو شبیه هورمون​‌های پاراتیروئیدی عمل می​‌کنند. 

ازون​ درمانی یا ازون​تراپی

مهمترین عامل در درمان پوکی استخوان گردش خون و اکسیژن​‌رسانی است. استخوان یک بافت زنده به شمار می​‌رود که برای بازسازی خود علاوه بر کلسیم و سایر مواد معدنی و ویتامین‌​ها به اکسیژن نیاز دارد. در ازون تراپی با اکسیژن​‌رسانی به بافت​‌ها و افزایش گردش خون باعث بازسازی و جذاب مواد مورد نیاز به بافت‌​ها می​‌شود.

درمان پوکی استخوان با مگنت تراپی

مگنت تراپی جدیدترین درمان پوکی استخوان به شمار می​‌رود. در این روش از یک میدان مغناطیسی برای کاهش التهاب و همچنین افزایش سرعت بهبودی در بیمار استفاده می​‌کنند. این روش با ایجاد یک قطب مثبت و منفی در بافت‌​ها فرآیند متابولیک بدن را بهبود می‌​دهند.

مگنت تراپی فرآیند تحلیل و کاهش تراکم استخوانی را آهسته​‌تر می‌​کند و از طرف دیگر باعث فعال شدن فرآیند بازسازی ساختار استخوان‌​ها می​‌شود.

فیزیوتراپی راهی برای درمان پوکی استخوان

فیزیوتزاپی به افراد مبتلا به پوکی استخوان کمک می​‌کند تا عضلات و استخوان‌​های خود را با انجام تمرین​‌های ورزشی قوی‌​تر کنند. همچنین در این دوره به بیماران نحوه درست انجام دادن فعالیت‌​های روزانه نیز آموزش داده می​‌شود. فیزیوتراپی برای جلوگیری از شکستگی استخوان​‌ها به دلیل افتادن، لیز خوردن، بلند کردن اجسام و حتی در موارد شدید پوکی استخوان، نشستن و بلند شدن نادرست بیمار است.

سخن آخر

پوکی استخوان یک بیماری مزمن است که با رعایت رژیم غذایی درست، ورزش کردن و مصرف مکمل‌​های تاییده شده می‌توانیم به پیشگیری از ابتلا به آن جلوگیری کنیم. امروزه راه​‌های زیادی برای درمان پوکی استخوان پیشنهاد می‌​شود که با توجه به شرایط بیمار و تشخیص پزشک باید انتخاب شوند.

سپاس که تا انتهای مقاله درمان پوکی استخوان با ما همراه بودید، در صورتی که سؤال، پیشنهاد یا انتقادی داشتید با ما در ارتباط باشید.