یووئیت اتاق خلفی نوعی التهاب در قسمت پشتی چشم است. برای درک بهتر این عارضه بهتر است بدانید که به لایه میانی بافت دیواره چشم یووئه (یووا) یا uvea می‌گویند. علائم هشداردهنده یووئیت اتاق خلفی اغلب به طور ناگهانی ظاهر شده و به سرعت بدتر می‌شوند. این علائم شامل قرمزی چشم، درد و تاری دید است.

این عارضه می‌تواند یک یا هر دو چشم را درگیر کند و در افراد مختلف با هر سنی، حتی کودکان ایجاد می‌شود. علل احتمالی یووئیت اتاق خلفی عفونت، آسیب یا یک بیماری خود ایمنی یا التهابی است که در بسیاری از اوقات نمی‌توان علت آن را شناسایی کرد.

یووئیت اتاف خلفی می‌تواند جدی باشد و منجر به از دست دادن دائمی بینایی شود. تشخیص و درمان به موقع برای جلوگیری از عوارض و حفظ بینایی در این بیماری مانند سایر بیماری‌ها مهم است. در ادامه این مقاله از مجله پزشکی مسیر اطلاعات بیشتری از این عارضه در اختیارتان قرار خواهیم داد:

آناتومی چشم انسان

همان‌طور که اشاره شد یووه (uvea) لایه میانی بافت در دیواره چشم است که از عنبیه، جسم مژگانی و مشیمیه تشکیل شده، هنگامی که به چشم خود در آینه نگاه می‌کنید، قسمت سفید چشم (صلبیه) و قسمت رنگی چشم (عنبیه) را خواهید دید.

عنبیه در داخل و جلوی چشم قرار دارد. جسم مژگانی ساختاری در پشت عنبیه بوده و مشیمیه لایه‌ای از رگ‌های خونی بین شبکیه و صلبیه است. شبکیه داخل پشت چشم را مانند کاغذ دیواری می‌پوشاند. قسمت داخلی پشت چشم با مایعی ژل مانندی به نام زجاجیه پر شده.

انواع یووئیت چشم

یووئیت اتاق خلفی یک نمونه از انواع یووئیت یا بیماری‌های التهابی عفونی چشم است. نوع این بیماری بستگی به این دارد که کدام قسمت از چشم را درگیر یا ملتهب کرده:

یووئیت قدامی

در این نمونه قسمت داخلی جلوی چشم (بین قرنیه و عنبیه) و جسم مژگانی را درگیر می‌کند. به آن iritis نیز می‌گویند و شایع‌ترین نوع یووئیت به شمار می‌رود.

یووئیت میانی

بر شبکیه و رگ‌های خونی درست در پشت عدسی (پارس پلانا – pars plana) و همچنین ژل مرکز چشم (زجاجیه) تاثیر می‌گذارد.

یووئیت خلفی

یک لایه در قسمت داخلی پشت چشم یعنی قسمت شبکیه یا مشیمیه را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

پانووئیت

زمانی رخ می‌دهد که تمام لایه‌های یووه چشم از جلو تا پشت چشم ملتهب شده باشند.

علت یووئیت اتاق خلفی چیست؟

در حدود بیش از نیمی از افراد مبتلا به یووئیت اتاق خلفی علت خاص بیماری مشخص نیست. این اختلال امکان دارد که یک بیماری خود ایمنی باشد که فقط چشم را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

موارد زیر می‌توانند از علت‌های این بیماری باشند:

• یک اختلال خود ایمنی یا التهابی که در سایر قسمت یا قسمت‌های بدن ایجاد مشکل می‌کنند و چشم را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهند. این اختلالات مانند سارکوئیدوز (sarcoidosis)، اسپوندیلیت آنکیلوزان (ankylosing spondylitis)، لوپوس اریتماتوز سیستمیک (systemic lupus) یا بیماری کرون (Crohn)، بیماری لایم، پسوریازیس، روماتیسم مفصلی، کولیت زخمی، بیماری کاوازاکی. در میان کودکان، این اختلال اغلب با آرتریت روماتوئید همراه می‌شود.
• بیماری‌های عفونی یا غیر عفونی علل عفونی شامل عفونت‌های باکتریایی، قارچی، انگلی و ویروسی است. علل غیر عفونی شامل مشکلات ایمنی، آلرژی‌ها و علل ناشناخته دیگر می‌شود. از بیماری‌هایی با علت عفونی می‌توانیم بیماری خراش گربه، هرپس زوستر(herpes zoster)، سیفلیس، توکسوپلاسموز (toxoplasmosis) یا سل، آربوویروس‌هایی مانند دنگی، نیل غربی و ویروس چیکونگونیا را نام ببریم. اغلب اوقات، ویروس‌ها می‌توانند در بدن پنهان بمانند و در طول زمان منجر به عوارض جدی و از دست دادن بینایی شوند. مهم‌ترین عامل خطر برای یووئیت خلفی ویروسی، قرار گرفتن در یک حالت نقص ایمنی مانند HIV یا ایدز است.
• عوارض جانبی دارویی
• آلوده شدن چشم به یک سم
• آسیب چشم یا جراحی
• سرطان‌هایی که چشم را تحت تاثیر قرار می‌دهند، مانند لنفوم که به ندرت اتفاق می‌افتد

علائم یووئیت اتاق خلفی

علائم و ویژگی‌های این بیماری‌های خودالتهابی چشم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• قرمزی چشم
• درد چشم
• حساسیت به نور
• تاری دید
• ریزش اشک چشم
• نقاط تاریک و شناور در میدان دید
• احساس جرقه یا فلاش نور
• مشکل در دیدن در هنگام شب
• مشکل در دیدن رنگ‌ها
• کاهش دید

اگرچه این علائم در بعضی موارد به تدریج ایجاد می‌شوند، اما امکان دارد به طور ناگهانی رخ دهند و به سرعت بدتر شوند. همچنین این علائم ممکن است یک یا هر دو چشم را تحت تاثیر قرار دهند. توجه داشته باشید که گاهی اوقات علائمی وجود ندارد و علائم یووئیت اتاق خلفی فقط در معاینه چشم مشاهده می‌شود.

این بیماری در چه افرادی بیشتر دیده شده؟

یووئیت خلفی در بین زنان و مردان به تعداد تقریبا مساوی دیده شده و نمی‌توان گفت که مربوط به سن یا جنسیت خاصی است، اما بیشتر نمونه‌های دیده شده بین 30 تا 40 سالگی بودند.

بیماری یووئیت اتاق خلفی و سایر یووئیت‌ها در افرادی که دچار ضعف در سیستم ایمنی هستند بیشتر دیده می‌شود. از بیماری‌های ضعف سیستم ایمنی می‌توانیم ایذر یا HIV را نام ببریم. همچنین در افرادی که ژن خاصی دارند نیز این بیماری دیده شده.

راه‌های تشخیص یووئیت اتاق خلفی چشم

در ابتدا پزشک در مورد سابقه خانوادگی بیمار، سابقه پزشکی خود بیمار و علائم آن سوالاتی می‌پرسد و سپس معاینه فیزیکی انجام می‌دهد.

در صورت نیاز پزشک آزمایش‌ها و روش‌های دیگر برای تشخیص بیماری را تجویز می‌کند، مانند:

• انجام تست فشار چشم
• آزمایش خون: برای بررسی علائم عفونت یا بیماری‌های دیگر نیاز است.
• تست بینایی: با یک اسکوپ و لامپ خاص پشت چشم بیمار را نگاه می‌کنند.
• ارزیابی مایع داخلی چشم برای آزمایش پلیمراز: برای اندازه‌گیری میزان فشار خون در چشم انجام می‌شود
• انجام تصویربرداری اشعه ایکس برای بررسی بیماری سل: برای تشخیص بیماری و یافتن بهترین روش درمان پیدا کردن و جواب دادن به موارد زیر می‌تواند کمک‌کننده باشد:
  • وقوع علائم بیماری (تکرار شونده، کوتاه مدت یا طولانی مدت)
  • علت بیماری عفونی یا غیرعفونی است
  • ترکیب و نوع بیماری و میزان التهاب
  • در هر دو چشم یا در یکی از آن‌ها بیماری دیده شده
  • محل اولیه التهاب کجا بوده؟

پیشگیری از یووئیت اتاق خلفی

در افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای (بیماری‌های خود التهابی، عفونی مزمن و… ) دارند، پیشگیری از ابتلا به انواع یووئیت مانند یووئیت اتاق خلفی امکان‌پذیر خواهد بود.

این موضوع به این دلیل است که در این افراد به دلیل مصرف داروها و روش‌های درمانی مختلف، تشخیص و روند درمان راحت‌تر خواهد بود. اما در افرادی که هیچ کدام از بیماری‌های مرتبط با یووئیت را ندارند، تشخیص نوع بیماری و علت آن بسیار سخت می‌شود. همچنین باید گفت که تشخیص و درمان به موقع یووئیت اتاق خلفی می‌تواند از ایجاد عارضه‌های شدید و دردناک یا آسیب‌های دائمی آن جلوگیری کند.

درمان یووئیت اتاق خلفی

هدف از درمان، کاهش میزان التهاب است که این کار را می‌توان با داروهای مختلف انجام داد که عبارتند از:

کورتیکواستروئیدها برای کنترل التهاب

این داروها به عنوان درمان طلایی برای التهابات استفاده می‌شوند. نحوه عملکرد این داروها به این صورت است که باعث کاهش فعالیت سیستم ایمنی بدن و مهاجرت گلبول‌های سفید خون به ناحیه ملتهب می‌شوند. در نتیجه این فرآیند التهاب، قرمزی و خارش چشم یا هر قسمت دیگر برطرف خواهد شد.

سه دسته مختلف استروئیده

• استروئیدهای دور چشم: این نمونه مستقیما به چشم تزریق می‌شوند
• استروئیدهای داخل زجاجیه: این داروها سد خونی شبکیه را دور زده و منجر به دسترسی دارو به آن ناحیه می‌شوند. اثرات این داروها معمولا 6-8 هفته باقی می‌ماند
• استروئیدهای سیستمیک: این دسته از استروئیدها به صورت خوراکی یا تزریق وریدی تجویز شده و بر کل بدن تاثیر می‌گذارند

داروهایی برای سرکوب سیستم ایمنی یا تنظیم آن

داروهای تعدیل کننده سیستم ایمنی بدن می‌توانند به کاهش التهاب در بدن و سرکوب سیستم ایمنی کمک کنند. از این داروهای تعدیل کننده برای درمان یووئیت اتاق خلفی می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:

• ولکوسپورین (Voclosporin)
• سیکلوسپورین A (Cyclosporin A)
• تاکرولیموس (Tacrolimus)
• آزاتیوپرین (Azathioprine)
• مایکوفنولات موفتیل (Mycophenolate mofetil)
• سیلکوفسفامید (Cyclophosphamide)
• کلرامبوسیل (Cyclophosphamide)

اصلاح کننده‌های پاسخ بیولوژیکی برای تغییر پاسخ ایمنی (Biologic Response Modifiers) یا BRM

این داروها مولکول‌های مهندسی زیستی هستند که فعالیت پاسخ ایمنی را مهار می‌کنند. این داروها می‌توانند سیتوکین‌ها، اینترلوکین‌ها، پروتئین‌ها و آنالوگ‌های خاص بدن را هدف قرار دهند. اگر بیمار قادر به انجام سایر روش‌های درمانی نباشد از BRM برای درمان آن استفاده می‌کنند. این داروها شامل:

• آدالیموماب (Adalimumab)
• اینفلیکسیماب (Infliximab)

 ژن درمانی چشمی

در ژن درمانی چشمی با تزریق مقادیر کمی از ویروس آدنو مرتبط (AAV) و لنتی ویروس که به عنوان ناقل عمل می‌کنند منجر به درمان التهاب چشم می‌شوند. این عوامل ناقل خواص ضد التهابی مستقیم و غیر مستقیمی دارند.

با شروع درمان یووئیت در صورتی که عارضه ایجاد شده خیلی شدید نباشد، علائم بیماری در طی چند روز بر طرف می‌شود. اما در مواردی که یووئیت از نوع خلفی است روند درمان کمی کندتر پیش می‌رود.

عوارض یووئیت اتاق خلفی

در صورت عدم درمان، یووئیت می‌تواند عوارضی ایجاد کند، از جمله:

• تورم شبکیه
• اسکار شبکیه چشم
• گلوکوم ناشی از استروئید
• آب مروارید
• آسیب عصب بینایی
• جداشدگی شبکیه
• از دست دادن دائمی بینایی
• خون‌ریزی ملتحمه یا رتروبولبار (Subconjunctival or retrobulbar hemorrhage)
• ذوب اسکلرا، به ویژه در بیماران مبتلا به اسکلریت
• انسداد عروق شبکیه

درمان عوارض ایجاد شده ناشی از یووئیت اتاق خلفی

همان‌طور که گفته شد یووئیت می‌تواند عوارضی ایجاد کند که حتما باید درمان شوند. درمان این عوارض می‌توانند در بهبود دید بیمار و تسریع در روند درمان موثر باشند و همچنین امکان از دست دادن بینایی را در بیمار به حداقل برسانند. این درمان‌ها شامل:

• درمان آب مروارید: جراحی برای تخلیه آب مرواید به دلیل یووئیت باید بعد از رفع التهاب چشم انجام شود. پزشکان توصیه می‌کنند که حداقل 3 ماه بعد از بهبودی التهابات جراحی انجام شود
• درمان فشار بالای چشم: درمان فشار خون بالا در چشم مستلزم کنترل سریع و تهاجمی التهاب‌های موجود در چشم بیمار است. درمان این عارضه به صورت دارویی یا جراحی انجام می‌شود
• ترابکولکتومی: متداول‌ترین جراحی غیر لیزری برای کاهش فشار داخل چشم و درمان گلوکوم (آب سیاه) است. میزان شکست ترابکولکتومی در بیمارن مبتلا به گلوکوم یووئیت بیشتر دیده شده. برای جراحی موفقیت‌آمیز اکثر جراحان چشم از داروهای ضدمتابولیک مانند میتومایسین C (mytomicin C) استفاده می‌کنند
• درمان آدم ماکولا یووئیت (Uveitic Macular Oedema): این عارضه یکی از اصلی‌ترین علت‌های از دست دادن بینایی چشم در بیماران مبتلا به یووئیت است. در برخورد با این بیماری، درمان‌های تهاجمی و سریع توصیه می‌شود

یادداشت پایانی

یووئیت اتاق خلفی یک نمونه از انواع یووئیت چشمی است. این بیماری باعث التهاب در قسمت‌های مختلف چشم شده که با توجه به محل التهاب هر کدام نام مشخصی دارند. در یووئیت اتاق خلفی رگ‌های خونی قسمت پشتی چشم را دچار التهاب می‌کند و علائم مختلفی مانند قرمزی چشم، ریزش اشک چشم، تاری دید دارد.

علت یووئیت اتاق خلفی و دیگر نمونه‌ها به طور کامل مشخص نشده، اما باید گفت که در بیمارانی که دچار ضعف در سیستم ایمنی هستند یا ژن خاصی دارند بیشتر دیده می‌شود. مصرف برخی از داروها می‌تواند به راحتی سبب کاهش التهاب ناشی از یووئیت اتاق خلفی یا سایر یووئیت‌ها شوند.