درمان پوکی استخوان با روشهای دارویی درکنار تغذیه مناسب
درمان پوکی استخوان و پیشگیری از ابتلا به این بیماری بر کیفیت و حتی گاهی کمیت زندگی افراد میتواند تاثیر گذار باشد. از بیماریهای شایع این روزها به ویژه در بین زنان، میتوانیم به پوکی استخوان اشاره کنیم. این بیماری با کاهش میزان استحکام و قدرت استخوانها باعث درد و شکستگیهایی در استخوانهای مختلف بدن میشود.
در سراسر دنیا از هر سه زن یک نفر و از هر مرد بالای 50 سال یک نفر به دلیل پوکی استخوان دچار شکستگیهای استخوان میشوند. استخوانها بافتهای زندهای هستند که ساختار بدن را تشکیل میدهند. این بافتها به ما امکان حرکت و محافظت را از اندامهایمان میدهند.
پوکی استخوان باعث متخلخلتر و شکنندهتر شدن استخوانها میشوند. این شکنندگی در نهایت شکستگیهای دردناک و اغلب ناتوانکننده برای مبتلایان به این بیماری ایجاد میکند. پوکی استخوان اغلب به بیماری خاموش نیز معروف است، زیرا بیشتر مردم تا زمانی که دچار شکستگی استخوانی در اثر افتادن یا برآمدگی جزئی نشوند، نمیدانند که به پوکی استخوان مبتلا شدهاند.
در واقع، حتی پس از شکستن استخوان، برای حدود 80درصد از بیماران مبتلا به پوکی استخوان این بیماری به عنوان یک بیماری زمینهای تشخیص داده نمیشود و تحت درمان قرار نمیگیرند. در ادامه این مقاله از مجله پزشکی مسیر در خصوص درمان پوکی استخوان اطلاعات بیشتری را در اختیارتان قرار خواهیم داد:
علت ایجاد پوکی استخوان
پوکی استخوان یکی از بیماریهایی است که در دسته اختلالات عضلانی استخوانی قرار میگیرد که غالبا در بافتهای استخوانی، مفاصل و عضله رخ میدهند.
از بدو تولد تا بزرگسالی، استخوانهای ما رشد میکنند و این رشد در اوایل دهه 20 سالگی به اوج توده استخوانی میرسد. در این زمان استخوانها در قویترین، متراکمترین و کمترین احتمال شکستگی هستند. در طول زندگی، بافتهای استخوانی به طور مداوم در حال تجدید بوده و جایگزین بافتهای استخوانی قدیمی میشوند. این تجدید بافتها به قوی نگه داشتن اسکلت ما کمک میکند.
اما برای افراد مبتلا به پوکی استخوان، بافتهای استخوانی بیشتر از بین میروند و و در عین حال جایگزینی برای بافتهای جدید صورت نمیگیرد. این روند باعث شکنندهتر شدن استخوانها و افزایش احتمال شکستگی در آنها میشود.
با آگاهی از اینکه چه عواملی باعث ابتلا به پوکی استخوان میشوند، میتوان از ابتلا به این بیماری یا تشخیص و درمان سریع و به موقع آن مطلع شد. توجه داشته باشید که شکستگیهایی که اغلب به دلیل پوکی استخوان به وجود میآیند بیشتر در لگن، ستون فقرات و مچ دست هستند.
شکستگیهای ستون فقرات جزء شایعترین شکستگیها در افراد مبتلا به پوکی استخوان است. این افراد علائمی مانند کمر درد خواهند داشت، که به آن توجهی نمیکنند. با وجود اینکه بسیاری از افرادی که کمردرد دارند به ویژه زنان بالای 40 سال، مبتلا به پوکی استخوان هستند.
دیگر عوامل تاثیرگذار در ابتلا به پوکی استخوان
عوامل مختلفی میتوانند احتمال ابتلا به پوکی استخوان که یک نوع بیماری در دسته استئوپاتیها است را افزایش دهند. از این عوامل میتوانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- سن
- نژاد
- نوع سبک زندگی
- شرایط پزشکی
در بین این عوامل، فاکتورهایی مثل جنسیت، سن، اندازه اسکلت بدن، نژاد و سابقه خانوادگی خارج از کنترل شخص بوده و نمیتوان بر آنها تاثیری گذاشت. البته با داشتن یک سبک زندگی درست و مناسب، از ابتلا به نمونههای شدید آن میتوان جلوگیری کرد.
- جنسیت: باید گفت که زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند
- سن: هر چه سن شخص بالاتر برود، خطر ابتلای آن به این بیماری افزایش مییابد. درمان پوکی استخوان زودرس که در زنان بالای 30 سال دیده شده میتواند به کیفیت، کمیت و حتی جلوگیری از عوارض جدی آن کمک کند
- اندازه اسکلت بدن: مردان و زنانی که اسکلت کوچکی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. این موضوع به این دلیل است که با افزایش سن میزان توده استخوانی کمتری در بدن آنها تولید میشود
- نژاد: سفیدپوستها و آسیایی تبارها بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند
- سابقه خانوادگی: ابتلای یکی از اعضای خانواده (پدر، مادر، خواهر یا برادر) به این بیماری میتواند درصد ابتلا را در بین افراد خانواده افزایش دهد
- نوع سبک زندگی: بعضی از عادتهای بد زندگی میتوانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. از این عادتها میتوانیم به کم تحرکی، ورزش نکردن، مصرف الکل، سیگار کشیدن، عادتهای بد غذایی اشاره کنیم
- شرایط پزشکی: خطر ابتلا به پوکی استخوان در افرادی که مشکلات پزشکی خاصی دارند بیشتر است. مانند افرادی که به بیماریهای سلیاک، التهابی روده، بیماری کلیه و کبد، سرطان، مولتیپل میلوما و روماتیسم مفصلی مبتلا هستند
از دیگر عوامل تاثیرگذار در ابتلا به پوکی استخوان میتوانیم موارد زیر را نام ببریم:
1- سطح هورمونی
پوکی استخوان در افرادی که هورمونهای خاصی در بدنشان خیلی زیاد یا خیلی کم تولید میشود، شایعتر است. این هورمونها عبارت است از:
– هورمونهای جنسی: کاهش سطح هورمونهای جنسی باعث ضعیف شدن استخوان میشوند. کاهش سطح استروژن در زنان در دوران یائسگی یکی از قویترین عوامل خطر برای ابتلا به پوکی استخوان است. درمانهای سرطان پروستات که سطح تستوسترون را در مردان و درمانهای سرطان سینه که سطح استروژن را در زنان کاهش میدهند، از دست دادن استخوان را تسریع میکنند
– مشکلات تیروئید: ترشح بیش از هورمون تیروئید میتواند باعث تحلیل استخوان شود. اگر تیروئید بیش از حد فعال باشد یا اگر برای درمان کمکاری تیروئید بیش از حد از داروهای هورمونی تیروئید استفاده شود، ابتلا به پوکی استخوان افزایش مییابد
– غدد دیگر: پوکی استخوان همچنین با فعالیت بیش از حد پاراتیروئید و غدد فوق کلیوی مرتبط است
2- عوامل غذایی
عوامل غذایی زیر باعث افزایش ابتلا به پوکی استخوان میشوند:
- مصرف کم کلسیم: کمبود کلسیم در ایجاد پوکی استخوان نقش اساسی دارد. مصرف کم کلسیم به کاهش تراکم استخوان، از دست دادن زود هنگام بافتهای استخوانی و افزایش خطر شکستگی کمک میکند
- اختلالات اشتها: محدودیت شدید دریافت مواد غذایی و کمبود وزن باعث ضعیف شدن استخوانها در مردان و زنان میشود
- جراحی دستگاه گوارش: جراحی برای کاهش اندازه معده یا برداشتن بخشی از روده، میزان سطح مواد غذایی موجود از کلسیم را محدود میکند. این جراحیها شامل جراحیهایی برای کمک به کاهش وزن و سایر اختلالات گوارشی است
3- استروئیدها و سایر داروها
استفاده طولانی مدت از داروهای کورتیکواستروئید خوراکی یا تزریقی، مانند پردنیزون و کورتیزون در روند بازسازی استخوان اختلال ایجاد میکند. پوکی استخوان همچنین با داروهایی که برای مبارزه یا پیشگیری از بیماریهای زیر استفاده میشوند ارتباط دارد:
- تشنج
- رفلاکس معده
- سرطان
- داروهای جلوگیری کننده از پس زدن اندامهای پیوندی
علائم پوکی استخوان
پوکی استخوان وضعیتی است که در آن کیفیت، کمیت و استحکام استخوانها کاهش یافته و احتمال شکستگی آنها افزایش پیدا میکند. پوکی استخوان یک بیماری بسیار جدی است، اما خوشبختانه درمان دارد. از طریق رژیم غذایی و سبک زندگی مناسب میتوان به پیشگیری از این بیماری کمک کرد. همچنین تشخیص زودهنگام این بیماری به درمان موثرتر آن ختم میشود.
از علائم پوکی استخوان میتوانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- کمر درد (به ویژه درد در قسمت پایین کمر)
- شکستگی پس از سقوط جزئی از یک ارتفاع (به ویژه شکستگی در مچ دست)
- تغییر در وضعیت بدن (خم شدن به جلو)
- تنگی نفس (کاهش ظرفیت ریهها به دلیل فشرده شدن دیسکها)
تشخیص اولین قدم در درمان پوکی استخوان
تشخیص سریع این بیماری بسیار مهم است، زیرا یک استخوان شکسته خطر ابتلا به شکستگی در استخوانهای دیگر را افزایش میدهد. این افزایش شکستگیها منجر به ناتوانی طولانی مدت و از دست دادن استقلال بیمار میشود. از هر چهار زنی که دچار شکستگی جدید ستون فقرات میشوند، یک نفر در عرض یک سال دوباره دچار شکستگی میشود.
در مواردی پس از شکستگی در لگن، حدود یک چهارم افراد یا دیگر راه نمیروند یا جان خود را از دست میدهند. با تشخیص زودهنگام این بیماری میتوان به طور موثرتری درمان پوکی استخوان را انجام داد. به طوری که با درمان به موقع میتوان از شکستگیهای آینده جلوگیری کرد. لازم به ذکر است که انجام آزمایشهای زیر در تشخیص پوکی استخوان کمک میکند:
– آزمایش BMD: این آزمایش در ناحیه پروگزیمال فمور و ستون فقرات انجام میشود. این روش ابتلا به پوکی استخوان و درگیری این نواحی را نشان میدهد
– تصویربرداری از مهرهها با اشعه ایکس یا DXA: در این تصویربرداری شکستگیهای ستون فقرات و استخوانها به خوبی معلوم میشوند
– آزمایش خون: این آزمایش برای بررسی سطح کلسیم، فسفر، سایر ویتامینها و میزان هورمونهای جنسی، تیروئید و پاراتیروئیدی انجام میشود
– انجام اسکن دگزا DEXA: که یک تصویربرداری با دوز پایین اشعه ایکس است. این اسکن میتواند تراکم مواد معدنی در استخوانها را اندازهگیری کند.در این آزمایش تراکم استخوانها در ناحیه لگن و ستون فقرات اندازهگیری میشوند.
– آزمایش تست عملکرد کبد
– آزمایش ادرار 24 ساعته
– آزمایشهای اختلالات گوارشی
عوارضی که این بیماری ایجاد میکند
شکستگی استخوان، به ویژه در ستون فقرات یا لگن جدیترین عوارض پوکی استخوان است. شکستگی لگن اغلب در اثر زمین خوردن یا لیز خوردن ایجاد میشود. این اتفاق منجر به ناتوانی و حتی افزایش خطر مرگ در سال اول پس از آسیب خواهد شد.
در بعضی موارد بیماری آنقدر پیشرفت کرده که با انجام کارهای روزانه مانند بلند کردن یک جسم این شکستگیها رخ میدهند. با پیشرفت بیماری استخوانهایی ستون فقرات به قدری شکننده و ضعیف میشوند که دردهای شدید کمر و خمیده شدن بدن به جلو را ایجاد میکنند.
راههای پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان
تغذیه خوب و ورزش منظم برای حفظ سلامت استخوانها در طول زندگی ضروری است. با انجام این دو کار میتوان از ابتلا به بیماری پوکی استخوان جلوگیری کرد.
موارد زیر برای پیشگیری از درمان پوکی استخوان زودرس و شدید توصیه میشوند:
1- مصرف مناسب کلسیم: مردان و زنان 18 تا 50 ساله به 1000 میلیگرم کلسیم در روز نیاز دارند. زنان 50 ساله و مردان 70 ساله باید روزانه 1200 میلیگرم کلسیم مصرف کنند.
منابع خوب کلسیم:
- لبنیات کم چرب
- سبزیجات با برگ سبز تیره
- ماهی سالمون کنسرو شده یا ساردین با استخوان
- محصولات سویا
- غلات غنی شده با کلسیم
- آب پرتقال
اگر دریافت کلسیم کافی از رژیم غذایی برای برخی از افراد دشوار است، میتوانند مصرف مکملهای کلسیم را در نظر بگیرند. توجه داشته باشید که مصرف بیش از حد کلسیم باعث سنگ کلیه میشود.
2- مصرف ویتامین D: مصرف ویتامین D توانایی بدن را برای جذب کلسیم بهبود میبخشد و سلامت استخوانها را در پی دارد. مقداری از ویتامین D مورد نیاز بدن را میتوان از طریق نور خورشید دریافت کرد.
منابع غذایی سرشار از ویتامین D:
- روغن کبد ماهی
- ماهی قزال آلا و سالمون
- انواع شیر
- غلات
3- ورزش کردن: ورزش میتواند به استحکام استخوانهای بدن کمک کند و روند از بین رفتن آن را آهسته کند. شروع ورزش کردن از هر سنی مفید است، اما شروع آن از دوران جوانی تاثیر بیشتری دارد.
راههای درمان پوکی استخوان چیست؟
داروهای مختلفی برای درمان پوکی استخوان شدید یا نمونههای ضعیف (افرادی که در دروههای ابتدایی این بیماری هستند) استفاده میشود. اینکه کدام درمان پوکی استخوان مناسب است بستگی به شرایط بیمار، شدت بیماری، تشخیص پزشک دارد.
در ادامه انواع مختلفی از درمان قطعی پوکی استخوان را نام میبریم:
هورمون درمانی
این داروها شامل استروژن، تستوسترون و تعدیل کننده انتخابی گیرنده استروژن، رالوکسیفن است. به دلیل احتمال لخته شدن خون در زنان یائسه و زنان جوانتر که مبتلا به سرطانهای خاص و بیماریهای قلبی هستند، از استروژن برای درمان پوکی استخوان زودرس استفاده میکنند.
در مردانی که سطح هورمونهای جنسی آنها کم است، برای افزایش تراکم استخوانی آنها تستوسترون تجویز میشود. رالوکسیفن (raloxifene) مانند استروژن به استحکام استخوانها کمک میکند. این دارو باید هر روز به مدت 5 سال مصرف شود. علاوه بر درمان پوکی استخوان، رالوکسیفن ممکن است برای کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه در برخی از زنان استفاده شود.
کلسی تونین-سالمون (Calcitonin-salmon) یک هورمون مصنوعی است و احتمال شکستگی ستون فقرات را کاهش میدهد. این هورمون به دو روش تزریق یا استنشاق بینی مصرف میشود. عوارض جانبی مصرف آن به صورت استنشاقی تزریقی شامل موارد زیر است:
- روش استنشاقی: آبریزش بینی یا خونریزی بینی و سردرد
- روش تزریقی: بثورات و برافروختگی
کلسی تونین-سالمون به عنوان انتخاب اول برای درمان پوکی استخوان شدید توصیه نمیشود. زیرا عوارض جانبی جدیتری برای آن وجود دارد، که میتوان به ابتلا به نوعی سرطان هم اشاره کرد.
مصرف بیس فسفوناتها (Bisphosphonates) را میتوان به عنوان درمان قطعی پوکی استخوان معرفی کرد. این دارو از تجزیه بافتهای استخوانی جلوگیری میکند. از انواع این دارو میتوانیم به بونیوا و آتلویا (Boniva and Atelvia) اشاره کنیم. مصرف بیس فسفوناتها بستگی به میزان دوز آن به صورت ماهانه، هفتگی، روزانه و حتی سالانه تجویز میشود. بیمار پس از سه تا پنج سال مصرف آن میتواند به درمان قطعی پوکی استخوان برسد. عوارض مصرف این دارو:
- آسیب استخوان فک یا استئونکروز فک (osteonecrosis of the jaw) که خیلی نادر است
- شکستگیهای غیرمعمول استخوان ران که این خطرات با استفاده طولانی مدت از این دارو (بیش از 5 سال) افزایش مییابد.
- علائمی شبیه آنفلونزا (تب و سردرد)
- سوزش در ناحیه ابتدای (یا سر دل)
- اختلال در عملکرد کلیهها
داروهای بیولوژیکی برای درمان پوکی استخوان
دنوزوماب (Denosumab) محصولی است که به صورت تزریقی هر شش ماه یک بار برای زنان و مردان تجویز میشود. اغلب زمانی که سایر درمانها شکست خورده باشند این دارو مورد استفاده قرار میگیرد. از دنوزوماب برای کاهش عملکرد کلیه نیز استفاده میکنند.
اثرات طولانی مدت مصرف دنوزوماب هنوز مشخص نیست، اما عوارض جانبی جدی به دنبال دارد. این عوارض شامل مشکلات احتمالی استخوان ران یا فک و عفونت جدی است.
مصرف آنابولیکها (Anabolic)
این محصولات در افرادی که به پوکی استخوان مبتلا شدهاند، استخوانسازی را انجام میدهد. سه مورد از محصولات تاییده شده این دسته میتوانیم موارد زیر را نام ببریم:
Romososumab-aqqg : برای زنان یائسه که در معرض خطر بالای شکستگی هستند تایید شده است که هم باعث تشکیل بافتهای استخوانی شده و هم میزان تجزیه بافتها را کاهش میدهد.
Abaloparatide و Teriparatide دو نمونه دیگر هستند که باید روزانه به مدت دو سال به صورت تزریقی مصرف شوند. این دو دارو شبیه هورمونهای پاراتیروئیدی عمل میکنند.
ازون درمانی یا ازونتراپی
مهمترین عامل در درمان پوکی استخوان گردش خون و اکسیژنرسانی است. استخوان یک بافت زنده به شمار میرود که برای بازسازی خود علاوه بر کلسیم و سایر مواد معدنی و ویتامینها به اکسیژن نیاز دارد. در ازون تراپی با اکسیژنرسانی به بافتها و افزایش گردش خون باعث بازسازی و جذاب مواد مورد نیاز به بافتها میشود.
درمان پوکی استخوان با مگنت تراپی
مگنت تراپی جدیدترین درمان پوکی استخوان به شمار میرود. در این روش از یک میدان مغناطیسی برای کاهش التهاب و همچنین افزایش سرعت بهبودی در بیمار استفاده میکنند. این روش با ایجاد یک قطب مثبت و منفی در بافتها فرآیند متابولیک بدن را بهبود میدهند.
مگنت تراپی فرآیند تحلیل و کاهش تراکم استخوانی را آهستهتر میکند و از طرف دیگر باعث فعال شدن فرآیند بازسازی ساختار استخوانها میشود.
فیزیوتراپی راهی برای درمان پوکی استخوان
فیزیوتزاپی به افراد مبتلا به پوکی استخوان کمک میکند تا عضلات و استخوانهای خود را با انجام تمرینهای ورزشی قویتر کنند. همچنین در این دوره به بیماران نحوه درست انجام دادن فعالیتهای روزانه نیز آموزش داده میشود. فیزیوتراپی برای جلوگیری از شکستگی استخوانها به دلیل افتادن، لیز خوردن، بلند کردن اجسام و حتی در موارد شدید پوکی استخوان، نشستن و بلند شدن نادرست بیمار است.
سخن آخر
پوکی استخوان یک بیماری مزمن است که با رعایت رژیم غذایی درست، ورزش کردن و مصرف مکملهای تاییده شده میتوانیم به پیشگیری از ابتلا به آن جلوگیری کنیم. امروزه راههای زیادی برای درمان پوکی استخوان پیشنهاد میشود که با توجه به شرایط بیمار و تشخیص پزشک باید انتخاب شوند.
سپاس که تا انتهای مقاله درمان پوکی استخوان با ما همراه بودید، در صورتی که سؤال، پیشنهاد یا انتقادی داشتید با ما در ارتباط باشید.