آرتروز کمر و ستون فقرات چه عوارضی را به دنبال دارد؟
آرتروز کمر از جمله بیماری‌ها و اختلالات عضلانی استخوانی است که در بین افراد مختلف به ویژه افراد مسن شایع و فراگیر است. این بیماری به دلایل مختلفی در افراد ایجاد می‌شود.
باید بدانید که این بیماری جزء بیماری‌های دردناک به شمار می‌رود و می‌تواند زندگی شخص را تحت تاثیر قرار دهد. آرتروز کمر و زانو را می‌توانیم از شایع‌ترین نمونه‌های بیماری های خود التهابی در بین مردان و به ویژه زنان در نظر بگیریم.
طبق تحقیقاتی که انجام شده میزان ابتلای زنان به بیماری آرتروز کمر نسبت به مردان دو برابر بوده است. در ادامه این نوشتار با مجله پزشکی مسیر همراه باشید:
آرتروز کمر به چه معناست؟
آرتروز کمر یا استئوآرتریت (Osteoarthritis) که به آن آرتریت دژنراتیو (Degenerative) ستوان فقرات نیز گفته می‌شود در اثر تحلیل و فرسوده شدن غضروف محافظتی بین مهره‌ها به وجود می‌آید. این فرسودگی در غضروف باعث ساییدگی مهره‌ها روی هم و ایجاد درد و تورم در آن ناحیه می‌شود.
همچنین ممکن است در اثر سایش بین مهره‌ها قعطات استخوانی زیری جدا شوند که به آن‌ها خار استخوان یا استئوفیت (Osteophytes) گفته می‌شود. پس به طور کلی باید گفت که آرتروز در قسمت کمر و ستوان فقرات به معنای تحلیل و از بین رفتن غضروف مفاصل و دیسک‌های کمر است.
انواع آرتروز کمر و ستوان فقرات
همان‌طور که گفته شد آرتروز کمر می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد، اما باید اشاره کرد که این دلایل باعث فرسایش و از بین رفتن مفصل بین مهره‌ها و استخوان‌ها خواهد شد. به این نوع از آرتروز، استئوآرتریت گفته می‌شود.
استئوآرتریت در ناحیه کمر و ستون فقرات در پزشکی به اسپوندیلوز معروف است. استئوآرتروز به دلیل از بین رفتن و فرسایش مفاصل بین مهره‌ها به وجود می‌آید.
علل آرتروز کمر
باید گفت که آرتروز در قسمت کمر در افراد و سنین مختلفی ایجاد می‌شود. اما به طور کلی از علل ایجاد این بیماری می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- افزایش سن
- ضربه شدید به کمر و سقوط
- انجام فعالیت‌های سخت و سنگین
- به درستی انجام ندادن بعضی از حرکت‌های ورزشی
- بیماری‌های خود التهابی
- بیماری‌های خود ایمنی که بدن به طور طبیعی مفاصل را تخریب می‌کند
- اضافه وزن بالا
- وراثت (بدشکلی مفاصل و نقص غضروف‌ها در بعضی موارد ارثی است)
به طور معمول این بیماری در افراد بالای 45 سال رخ می‌دهد و باید گفت که در زنان شایع‌تر است.
علائم آرتروز کمر در افراد مختلف
استئوآرتریت کمر و ستون فقرات ممکن است باعث سفتی یا درد در گردن یا کمر شود. اگر درد آنقدر شدید باشد که بر اعصاب نخاعی یا خود نخاع تاثیر بگذارد، ممکن است باعث ضعف یا بی‌حسی در پاها یا بازوها شود و معمولا زمانی که فرد دراز کشیده است، ناراحتی کمر از بین می‌رود.
در صورت ابتلا به بیماری های خود ایمنی مثل آرتروز کمر به صورت خفیف، برخی از افراد علائم و مشکلات کمی پیدا می‌کنند و در فعالیت‌های زندگی خود دچار مشکل نمی‌شوند. اما برخی دیگر به دلیل ابتلا به آرتروزهای شدید، دردهای قوی‌تری حس می‌کنند و به شدت ناتوان خواهند شد.
علاوه بر اثرات فیزیکی، فرد مبتلا به آرتروز ممکن است مشکلات اجتماعی و عاطفی را نیز تجربه کند. به عنوان مثال، فرد مبتلا به آرتروز شدید توانایی انجام فعالیت در جامعه و محل کار، حتی انجام کارهای روزانه و شخصی خود را ممکن است از دست بدهد و در برخی مواقع دچار احساس افسردگی یا درماندگی شود.
علائم شایع آرتروز کمر عبارت است از:
- درد در ناحیه کمر، باسن، کتف و بازوها
- کاهش دامنه حرکتی
- احساس ناراحتی و درد در زمان بلند شدن، نشستن و خم شدن
- ناتوانی در بلند کردن اجسام
- افزایش درد در زمان انجام کارهای روزانه
- افزایش درد در زمان نشستن به مدت زیاد
آرتروز ستون فقرات چگونه تشخیص داده می‌شود؟
بهترین راه برای تایید تشخیص آرتروز، اشعه ایکس است. همچنین پزشک یک تاریخچه پزشکی از بیمار با استفاده از معاینه و پرسش برخی سوالات می‌گیرد.
این کار به این دلیل است تا پزشک متوجه شود درد در کدام قسمت بدن وجود دارد و در کدام قسمت بیشتر است، همچنین میزان حساسیت، از دست دادن دامنه حرکتی گردن یا کمر را می‌سنجد و به دنبال پیدا کردن علائم درگیری‌های عصبی مانند ضعف، تغییرات رفلکس و حتی گاهی از دست دادن حس در قسمت‌هایی از بدن است.
پزشک ممکن است آزمایش‌های خاصی را برای کمک به تشخیص آرتروز کمر تجویز کند. این تست‌ها شامل موارد زیر هستند:
- عکس‌برداری و اشعه ایکس که برای بررسی آسیب استخوان، خار استخوان و از دست دادن غضروف یا دیسک انجام می‌شود. با این حال، اشعه ایکس قادر به نشان دادن آسیب اولیه در غضروف‌ها نیست
- آزمایش خون برای رد کردن سایر بیماری‌ها
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای نشان دادن آسیب احتمالی به دیسک‌ها یا باریک شدن مناطقی که اعصاب نخاعی خارج می‌شوند
چگونه از ابتلا به آرتروز کمر جلوگیری کنیم؟
مانند تمام بیماری‌ها می‌توان با انجام برخی از فعالیت‌ها و همچنین انجام ندادن برخی دیگر از ابتلا به آرتروز کمر و زانو و همچنین آرتروز در قسمت‌های دیگر جلوگیری کرد.
بعضی از راه‌های جلوگیری از آرتروز کمر:
- داشتن یک زندگی سالم (تغذیه و خواب مناسب)
- عدم استفاده از سیگار
- ورزش کردن و فعالیت داشتن
- تناسب اندام و وزن مناسب
- انجام ندادن فعالیت‌های سخت و سنگین (مانند بلند کردن اجسام سنگین)
- استفاده از کفش مناسب
راه های درمان آرتروز کمر
بیشتر راه‌هایی که پیشنهاد می‌شود برای کاهش درد و افزایش توانایی فرد در انجام کارهای روزانه است. می‌توان گفت که این راهکارها برای بهبود سبک زندگی سالم انجام می‌شوند.
کاهش وزن
اولین راه‌حلی که به افراد با وزن زیاد پیشنهاد می‌شود، کاهش وزن است. کاهش وزن با رژیم غذایی درست و انجام ورزش‌هایی که سبک و راحت هستند امکان‌پذیر است.
ورزش کردن و فعالیت داشتن
ورزش کردن و تحرک داشتن باعث حفظ کردن و گاهی افزایش دامنه حرکتی فرد را به دنبال دارد و به نرم شدن و انعطاف‌پذیری عضلات کمک می‌کند.
ورزش‌هایی مانند ایروبیک در آب، شنا، پیاده‌روی بسیار خوب و مناسب افرادی هستند که به انواع آرتروز مبتلا شده‌اند. توجه داشته باشید که نوع ورزش را دکتر معالج به شما پیشنهاد می‌دهد. از دیگر اثرات ورزش کردن می‌توانیم به افزایش انعطاف‌پذیری، بهبود نگرش و خلق و خوی، تقویت قلب، بهبود جریان خون اشاره کنیم.
ورزش‌های مفید برای درمان آرتروز در قسمت کمر را می‌توانیم به سه دسته زیر تقسیم کنیم:
- تمرین‌های تقویتی: این تمرین‌ها بر تقویت عضلاتی که از مفاصل حمایت می‌کنند کار می‌کنند. این حرکت‌ها از طریق مقاومت با استفاده از وزنه‌ها یا نوارهایی انجام می‌شود
- تمرین‌های هوازی: این نوع حرکت‌ها قلب و سیستم گردش خون را قوی‌تر می‌کنند. این روند باعث افزایش خون‌رسانی به بافت‌ها و مفاصل خواهد شد که در روند بهبود بیماری بسیار موثر است
- تمرین‌های دامنه حرکتی: این تمرین‌ها انعطاف‌پذیری بدن را افزایش می‌دهد
توجه داشته باشید که گنجاندن دوره‌های استراحت در برنامه کلی درمان ضروری است. اما استراحت در رخت‌خواب، آتل بستن یا استفاده از کش‌ها و کمربندها برای مدت طولانی توصیه نمی‌شود.
درست نشستن، بلند شدن و حتی خوابیدن
از قوز کردن، خم کردن بدن به سمت جلو یا عقب، تکیه و فشار آوردن به یک قسمت بدن (هنگام لم دادن) در زمان نشستن و ایستادن بپرهیزید.
در طول روز و به ویژه در محل کار صاف بنشینید و از قوز کردن و خم شدن به سمت جلو و میزکار پرهیز کنید. در صورت امکان از یک بالشتک کوچک برای قسمت پایینی کمر خود استفاده کنید. هنگام کار کردن و نشستن به مدت طولانی در یک محل هر یک ساعت برای مدت دو تا پنج دقیقه بلند شوید و کمی راه بروید.
ماساژ دادن ناحیه درد
یکی از راه‌حل‌هایی که برای کاهش درد، افزایش قدرت و دامنه حرکتی و گاهی بهبود بیماری استفاده می‌شود ماساژ دادن ناحیه درد است. این کار به آرام کردن درد و بهبود گردش خون کمک می‌کند.
فیزیوتراپی
در بیشتر موارد بعد از کاهش درد (به ویژه در مواردی که آسیب به دلیل حادثه رخ داده باشد) پزشک انجام یک یا چندین دوره فیزیوتراپی را برای بیمار خود تجویز می‌کند.
در فیزیوتراپی انجام برخی ورزش‌ها، لیزر درمانی و گاهی آب درمانی موجب تقویت عضلات درگیر در ناحیه درد و افزایش توانایی فرد برای حرکت کردن، افزایش قدرت بدنی و درمان بیماری می‌شود.
طب سنتی
در بعضی مواقع انجام برخی روش‌ها در طب سنتی می‌تواند به درمان و کاهش درد کمک کند. از این روش‌های درمان طب سنتی می‌توانیم طب سوزنی را نام ببریم.
استفاده از کمپرس سرد یا گرم
قرار دادن کمپرس سرد یا گرم بر مفصل آسیب دیده می‌تواند کاهش درد را در پی داشته باشد. توجه داشته باشید برای استفاده از این روش حتما با پزشک خود مشورت کنید.
کمپرس سرد با ایجاد بی‌حسی و کاهش میزان گردش خود باعث کاهش درد در ناحیه آسیب دیده می‌شود. اما برعکس آن کمپرس گرم قرار دارد که با افزایش جریان خود باعث کاهش درد خواهد شد. اینکه کدام کمپرس (سرد یا گرم) برای شخص مناسب است بستگی به نظر پزشک و بدن بیمار دارد.
استفاده از پالس‌های الکتریکی
تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS) با استفاده از یک دستگاه کوچک که پالس‌های الکتریکی را در ناحیه آسیب دیده منتشر می‌کند می‌تواند باعث کاهش درد شود.
استفاده از داروهای مسکن
استفاده از داروهای ضددرد و مسکن یکی از راه‌هایی است که برای کاهش درد ناشی از آرتروز کمر توصیه می‌شود. از محصولات بدون نیاز به تجویز و نسخه پزشک می‌توانیم استامینوفن را نام ببریم.
استفاده از داروهای ضدالتهابی
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) نیز در مقادیر خاصی بدون نسخه در دسترس هستند. به عنوان مثال می‌توان به آسپرین، ناپروکسن سدیم (Aleve) و ایبوپروفن (Motrin یا Advil) اشاره کرد.
NSAID ها ممکن است عوارض جانبی جدی داشته باشند. این عوارض شامل حمله قلبی، سکته مغزی، تحریک معده و خونریزی آن و در موارد کمتر دیده شده آسیب کلیه می‌شوند.
استفاده از کرم‌ها و پمادهای موضعی
پمادها و کرم‌های موضعی نیز برای کاهش درد آرتروز کمر، ستوان فقرات، پا و… در دسترس هستند. این نوع کرم‌ها را باید به آرامی روی پوست در ناحیه‌ای که درد وجود دارد ماساژ داد.
تزریق بعضی داروها به ناحیه آسیب دیده
تزریق کورتیکواستروئیدها در اطراف ستون فقرات که به آن‌ها تزریق استروئید اپیدورال گفته می‌شود یکی از راه‌های کاهش درد آرتروز است. درک این نکته مهم است که این تزریق‌ها مشکل اصلی را اصلاح نمی‌کنند، اما باعث کاهش درد برای مدت طولانی از شش تا دو سال خواهد شد.
تزریق در ناحیه مفاصل فاست یکی دیگر از روش‌های درمان آرتروز است. در این روش یک دارو بی‌حسی موضعی (معمولا استروئیدی) به داخل مفصل تزریق می‌شود.
ازون تراپی
ازون تراپی یک روش بسیار جدید است که برای درمان انواع آرتروز استفاده می‌شود. در این روش ماده‌ای که محرک غضروف‌سازی و تقویت تاندون‌ها است در مفصل تزریق می‌شود. این ماده کلاژن‌سازی در مفصل را افزایش داده و روند فرسایش را متوقف می‌کند و کم کم به کاهش درد و بهبودی فرد کمک خواهد کرد.
جراحی
در اکثر موارد آرتروز کمر و ستون فقرات را می‌توان بدون جراحی درمان کرد، اما گاهی اوقات جراحی لازم است. در شرایطی که آرتروز حاد باشد و به کانال نخاع فشار زیادی وارد کند، پزشک جراحی را پیشنهاد می‌دهد. باید گفت که استئوآرتریت ستون فقرات یکی از علل تنگی کانال نخاعی به شمار می‌رود.
همچنین زمانی پزشک معالج جراحی را به فردی پیشنهاد می‌دهد که عملکرد مثانه و روده فرد مختل شده، سیستم عصبی آسیب دیده یا زمانی که راه رفتن برای فرد بسیار دشوار شده باشد.
آیا آرتروز کمر و بارداری رابطه‌ای دارند؟
درد کمر در دوران بارداری یکی از رایج‌ترین دردها در بین زنان باردار است که باید گفت به عنوان بخشی از روند بارداری در نظر گرفته نمی‌شود.
بیشتر افرادی که در دوران بارداری دچار کمر درد می‌شوند از قبل این درد یا بیماری را داشته‌اند، اما به دلیل این که به عنوان مثال آرتروز آن‌ها در دوران ابتدایی بوده متوجه آن نشده‌اند.
در دوران بارداری به دلیل افزایش وزن علائم آرتروز خیلی سریع‌تر از حالت عادی خود را نشان داده و شخص را درگیر می‌کنند. به طور کلی موارد زیر را می‌توانیم از دلایل ایجاد آرتروز در قسمت کمر و تشدید آن در دوران بارداری نام ببریم:
- افزایش وزن بدن
- تغییر مرکز گرانش بدن
- آزاد شدن ناگهانی مقدار زیادی از هورمون‌ها در این دوره که باعث ایجاد سستی در مفاصل به ویژه مفاصل لگن می‌شود
- کمتر شدن فعالیت بدن
آرتروز کمر و پیاده روی !
پیاده‌روی یکی از ورزش‌های سبک و به شدت عالی و تاثیرگذار در روند کاهش وزن و حفظ تناسب اندام است. این ورزش ساده می‌تواند باعث سوازندن کالری در بدن، افزایش انعطاف‌پذیری عضلات، افزایش قدرت بدنی و افزایش روحیه در افراد و موارد دیگری شود.
این ورزش ساده برای حفظ سلامتی در بین کارها و توصیه‌هایی که پزشکان به بیماران می‌دهند قرار دارد.
یادداشت پایانی
آرتروز کمر یکی از بیماری‌ها و اختلالات مفصل بوده که در بین زنان و مردان شایع است که می‌تواند باعث ایجاد دردهای شدیدی شود. این بیماری به راحتی قابل پیشگیری است، اما در صورت ابتلا روند درمانی سختی دارد.
با انجام کارهایی مانند ماساژ، فیزیوتراپی، ورزش، کاهش وزن، تزریقات مختلف، استفاده از داروهای مسکن، ضد التهاب می‌توان درد و سرعت پیشرفت آرتروز کمر یا آرتروز در قسمت‌های دیگر بدن را کاهش داد و در برخی از افراد این کارها باعث بهبود بیماری خواهند شد.
